،

همگام با قرآن

مفهوم آیه الکرسی(14)

لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی...

(بقره/256)

اجباری در دین نیست (زیرا) راه رشد و هدایت از گمراهی آشکار شده است‏

عدم اجبار در دین

• قرآن کریم در این آیه اجبار در دین را نفی کرده و مقصود از دین در این آیه طبق نظر برخی از مفسرین مسائل اعتقادی می باشد و اعتقادات از امور قلبی و درونی در انسان است که اجبار بردار نیست (1) ، به این معنا که ممکن است در ظاهر کسی را مجبور به پذیرش امری نمود ، ولی آنچه در ظاهر پذیرفته می شود به معنای آن نیست که در باطن نیز توسط شخص پذیرفته شده باشد ، نمونه ی آن عمار بن یاسر است که از سوی مشرکین تهدید شد و مورد اکراه و اجبار قرار گرفت و کلمه کفر آمیزی را بر زبان جاری کرد ولی قلبش مملوّ از ایمان به خداوند بود (2) و به همین جهت آیه ای از قرآن نازل شد و ایمان قلبی او را تأیید نمود . (3)
• علاوه بر اینکه در سیره و روش پیامبر صلی الله علیه وآله نیز چنین چیزی نبوده که مردم را به زور و اجبار به پذیرش دین وادار نموده باشد ، به عکس ، قرآن کریم پیامبر صلی الله علیه وآله را دارای اخلاق برجسته و بزرگی می داند (4) و با داشتن چنین اخلاقی بوده که ایشان آزار و اذیت قوم خویش را تحمل نمود ، لذا خداوند در آیه ای از قرآن می فرماید : اگر تو خشن و سنگدل بودی مردم از گرد تو پراکنده می شدند (5) از این رو پیامبر صلی الله علیه وآله با اخلاق برجسته ای که داشتند توانستند دل های بسیاری از مردم را متمایل به اسلام کنند ، لذا می توان گفت : آنچه که باعث تمایل مردم در طول تاریخ نسبت به دین اسلام شده یکی محتوای آیین اسلام است که در قرآن تجلّی یافته و دیگر ، اخلاق الهی و انسانی پیامبر صلی الله علیه وآله بوده که پس از ایشان در جانشینان معصوم ایشان تداوم یافته است .
• لذا اگرکسی قرآن را بخواند و در آیات قرآن تدبّر نماید و با سیره ی پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت معصوم ایشان آشنا گردد ، خواهد دید که راه رشد و هدایت از گمراهی ، آشکار شده و در اینصورت دیگر نیازی به اجبار نخواهد بود .

پرسش : چرا در دین اجباری نمی باشد ؟

پاسخ :اولاً منظور از دین در این آیه اعتقادات است و اعتقاد و ایمان از امور قلبی و درونی در انسان است که با اجبار سازگار نیست و ثانیا وقتی بر اثر تعالیم قرآن راه راست از گمراهی آشکار شده باشد و حجت بر مردم تمام گردیده باشد دیگر نیازی به چنین اجباری نخواهد بود .  

--------------------

1-المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏2، ص: 342

2-أسباب نزول القرآن (الواحدی)، ص: 289

3-نحل/106

4-قلم/4

5-آل عمران /159